Mannelijke en vrouwelijke woorden: hoe zijn ze ontstaan en waarom?

In veel talen wordt er gebruik gemaakt van mannelijke en vrouwelijke woorden. Ook in het Nederlands is dit het geval. In onze taal zijn de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke woorden echter langzamerhand aan het verdwijnen. Onzijdige woorden kunnen we nog steeds snel en gemakkelijk herkennen aan het lidwoord 'het', maar zowel mannelijke als vrouwelijke woorden kunnen voorgegaan worden door het lidwoord 'de'. Bovendien is er geen wezenlijk verschil in spelling of grammatica tussen vrouwelijke en mannelijke woordgroepen te zien, zoals bij sommige andere talen wel het geval is. Althans, als we het Groene Boekje mogen geloven. Toch is er ooit een moment geweest dat alles in onze taal werd ondergebracht in drie geslachten. Wanneer was dit? En hoe is dit precies in zijn werk gegaan? In deze blog vertellen we u alles over het ontstaan van mannelijke en vrouwelijke woorden. 

Aristoteles

Volgens diverse bronnen berust de indeling in de drie woordgeslachten (mannelijk, vrouwelijk en onzijdig) op de leer van Aristoteles. Hij was een van de klassieke filosofen en onderscheidde zich vanwege zijn veelzijdigheid. Taal en letterkunde waren een van zijn vele specialiteiten, en hij ontwikkelde systemen en methodes waarin logica de boventoon voerde. Op Aristoteles’ werken is uiteindelijk ook de indeling in de drie woordgeslachten gebaseerd.

Vaststelling geslachten

Aristoteles heeft met zijn denkwijze en logica veel invloed gehad op de wereld zoals die nu is. Zo kwamen ook de woordgeslachten op een gegeven moment in Nederland terecht. Maar hoe werd het geslacht van een woord dan vastgesteld? Dat was namelijk niet altijd even eenvoudig. Allereerst werd gekeken of het desbetreffende woord een zaak of persoon aanduidde. Naar aanleiding hiervan kon men een geslacht toewijzen. In de betekenis zocht men naar de oorsprong van het geslacht, maar dat lukte natuurlijk lang niet altijd. Soms werd de titel ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ gegeven omdat de naam van een voorwerp of het voorwerp zelf enige overeenkomst toonde met dat wat in de natuur als vrouwelijk of mannelijk kan worden gezien. Zo kon het bijvoorbeeld gebeuren dat namen van grote bomen als mannelijk werden gezien, terwijl struikgewas het vrouwelijke geslacht kreeg toegewezen.

 

De vorm van een woord

Later kwamen er weer andere manieren om mannelijke, vrouwelijke en onzijdige woorden van elkaar te onderscheiden. De vorm van een woord speelde daarin bijvoorbeeld een belangrijke rol. Een voorbeeld hiervan is dat werkwoordstammen die geen achtervoegsel hadden, zoals beet, gang en worp, het mannelijke geslacht kregen toegewezen omdat ze een oorspronkelijke vorm hadden.

Een woord uit een andere taal

Het komt, ook in het  Nederlands, veelvuldig voor dat een woord uit een andere taal wordt overgenomen. Wanneer dit het geval is, wordt dit woord niet opnieuw ingedeeld bij een van de geslachten, maar behoudt het simpelweg het woordgeslacht dat het in de oorspronkelijke taal ook al had. Hierdoor kan soms wat verwarring ontstaan.

Vertalen

Hoewel het in de Nederlandse taal qua grammatica, spelling en zinsbouw niet meer uitmaakt tot welk geslacht een woord behoort, is het bij vertalingen nog wel erg handig om hiervan op de hoogte te zijn. Vertalers die bijvoorbeeld van het Nederlands naar het Duits vertalen, zullen voordeel hebben wanneer ze op de hoogte zijn van het geslacht van een woord. Wanneer u uw vertalingen door ons laat verzorgen, zetten we alleen vertalers in die als geen ander op de hoogte zijn van deze en andere belangrijke ontwikkelingen in de taal.